Nho gia - Đạo gia - Phật gia giảng: Làm người nhất định phải tu “nhẫn”

Trong kinh điển của Nho gia  “Thượng Thư”, Chu Thành Vương nói với quần thần: “Nhất định phải nhẫn mới có thể thành công, có khoan dung thì đức mới to lớn”.

Khổng Tử giảng: “Việc nhỏ không nhẫn nhịn được, tất sẽ loạn việc lớn”. Ông cũng nói: “Bậc quân tử không có tranh giành”. Lão Tử cũng giảng: “Thiên Đạo không tranh mà được, không nói mà người ứng theo”. Phật giáo cũng giảng: “Trong Lục độ vạn hành thì ‘nhẫn’ là đứng đầu”, v.v. Tất cả đều là giảng về Đạo “nhẫn”.

Đạo “Nhẫn” trong Nho gia

Trong “Luận Ngữ”, Khổng Tử luận rất nhiều về “nhẫn”. Ông giảng: “Tiểu bất nhẫn, tắc loạn đại mưu”. Nghĩa là gặp việc nhỏ đã không nhẫn nhịn được thì khi làm việc lớn nhất định sẽ bị hỏng.

Ông cũng giảng: “Một khi phẫn nộ, quên mất cả bản thân mình và liên lụy đến người thân, há chẳng hồ đồ lắm sao?” Khổng Tử cũng nói: “Bậc quân tử không có tranh giành” và “Quân tử nghiêm cẩn mà không tranh”. Đây đều là nói về “nhẫn”.

Khổng Tử từng nhắc nhở học trò Tử Lộ rằng: “Hàm răng cương ngạnh nên mới dễ bị gẫy, cái lưỡi mềm mại nên mới dễ bảo tồn. Nhu nhuyễn nhất định thắng cương ngạnh, nhỏ yếu mà lại chiến thắng cường đại. Ham tranh đấu nhất định sẽ bị tổn thương, một mực khoe dũng nhất định sẽ dẫn tới diệt vong. Thái độ căn bản để làm mọi chuyện là: Nhẫn nhịn là tốt nhất.” (ghi chép trong “Luận ngữ”)

Đạo “Nhẫn” trong Phật gia

Trong Kinh thư Phật giáo ghi lại câu nói của Phật Thích Ca Mâu Ni: “Ta hiểu rõ cái tinh túy của ‘không tranh giành’, có thể nói là thiên hạ đệ nhất.” và “Trong sáu phương thức siêu độ và trong hàng vạn phương pháp tu hành thì ‘Nhẫn’ là đứng đầu”.

Ngoài ra, trong kinh Phật cũng viết: “Thái độ đối nhân xử thế đoan chính, nét mặt kiền tịnh tinh khiết, phong thái dung mạo tốt đẹp, đây đều là từ trong ‘Nhẫn’ mà đạt được.”

Trong kinh thư còn ghi rằng: “Trong quá khứ có người ca ngợi Phật là người có đại phúc đại đức. Một người nghe thấy vậy rất tức giận, nói: ‘Sinh ra mới bảy ngày thì mẹ mất, làm sao có thể nói là đại phúc đại đức chứ?’ Người ca ngợi Phật nói: ‘Cả tuổi tác và tư tưởng đều đến thời kỳ cường thịnh mà vẫn không chết. Ai đánh cũng không tức giận, ai mắng cũng không mắng lại. Như vậy chẳng phải là đại phúc đại đức sao?’ Người tức giận sau đó tâm phục.”

Đạo “Nhẫn” trong Đạo gia

Lão Tử giảng: “Thượng thiện nhược thủy, thủy thiện lợi vạn vật nhi bất tranh”. Đại ý là phẩm đức tốt cao thượng nhất thì cũng giống như nước vậy. Nước có thể lương thiện ban phúc cho vạn vật mà không hề tranh giành.

Ông cũng giảng: “Thiên Đạo không tranh mà thiện thắng, không nói mà thiện ứng”. Ý là sự vật phù hợp với quy luật tự nhiên thì không tranh đấu với sự vật khác. Khéo lùi mà lại chiến thắng, không lên tiếng mà có người ứng theo.

Những người tu luyện trong Đạo gia cũng để lại rất nhiều lời bàn về “Nhẫn”. Tử Hư Nguyên Quân nói: “Tha thứ, tha thứ, tha thứ, các chủng các dạng tai họa ngay lập tức biến mất. Nhẫn nhịn, nhẫn nhịn, nhẫn nhịn, chủ nợ và kẻ thù từ đó không còn.”

Xích Tùng Tử khuyên bảo đệ tử rằng: “Có thể nhẫn thì không bị vũ nhục.” Hứa Chân Quân nói: “Người mà nhẫn được cả điều khó nhẫn, thì người đó sẽ không ngừng mạnh lên.” Tôn Chân Quân nói: “Người nhẫn nhịn có thể khiến những chuyện xấu tự nhiên biến mất. Người tự hối lỗi thì tai họa tự nhiên sẽ rời xa khỏi mình.”

Đạo “Nhẫn” trong các sách cổ

Quẻ tổn trong “Chu Dịch” nói rằng: “Sơn hạ hữu trạch: Tổn. Quân tử dĩ trừng phẫn trất dục”. Nghĩa là dưới núi có đầm là quẻ Tổn. Người quân tử lấy đấy mà dằn ép khí tức giận, ngăn lấp lòng ham muốn của mình.

Trong “Thượng Thư” cũng ghi lại lời Chu Công nhắc nhở Chu Thành Vương: “Người xấu oán hận ngài, trách mắng ngài, như vậy ngài cần phải nghiêm túc đức hạnh của mình.” Trong đó cũng viết, Chu Thành Vương bố cáo trước quần thần: “Nhất định phải nhẫn mới có thể thành công. Khoan dung thì đức sẽ lớn”. Nghĩa là con người ta nhất định phải có tâm nhẫn nại thì mới có thể làm thành được mọi việc. Người có thể khoan dung thì đạo đức mới có thể cao thượng.

Trong “Tả truyện” cũng viết: “Một khi thẹn mà bất nhẫn, chẳng phải sẽ hổ thẹn cả đời sao?” Trong “Tả Truyện – Chiêu Công Nguyên niên” cũng viết rằng: “Người nước Lỗ dựa vào nhường nhịn lẫn nhau mà cai trị quốc gia”. 

Cuốn “Tả Truyện – Ai Công 27 niên” cũng viết: “Tri Bá nói với Triệu Mạnh: ‘Đáng trách là ngài lại không có dũng khí. Làm sao ngài có thể xưng là “Tử” đây? Triệu Mạnh đáp: ‘Bởi vì tôi có thể nhẫn nại. Ngài chế nhạo, sỉ nhục tôi, nhưng đối với Triệu Mạnh tôi có tổn hại gì đâu?” (Người xưa xưng “tử” là người có học thức, đức hạnh)

Đạo “Nhẫn” trong ngạn ngữ dân gian

Có câu ngạn ngữ viết rằng: “Dùng ‘nhẫn’ chống cự lại tai họa”, “Phàm việc nhẫn thì phải nhẫn. Người rộng lượng hẳn không si ngốc, kẻ si ngốc không thể rộng lòng”. “Nhịn được thì nhịn, ngừa được thì ngừa. Không nhịn không ngừa, việc nhỏ thành lớn”. Tất cả đều nói với chúng ta đạo lý sâu sắc rằng “Lùi một bước, biển rộng trời trong”.

Từ xưa đến nay, bậc Đế Vương vì đại nhẫn mà được thiên hạ, tướng lĩnh vì nhẫn mà được lâu dài, thương nhân vì nhẫn mà được giàu sang phú quý, người thường vì nhẫn mà có được tri kỷ.

Hơn nữa, rất nhiều người vì không nhẫn được một chút tức giận, một câu nói mà gặp đại họa. Cho nên, nhẫn nhịn luôn là một đức tính truyền thống tốt đẹp của con người. “Nhẫn” là một cảnh giới cao thượng, một loại tu dưỡng cần phải có của mỗi người.