"Pây tái" theo tiếng Tày, Nùng có nghĩa là "về ngoại", là dịp để những người con gần xa trong gia đình cùng nhau về sum họp tại nhà ngoại. Theo truyền thống, Tết “Pây tái” thường được bắt đầu từ ngày 10/7 âm lịch đến hết ngày 15/7 âm lịch. Khi đó, con gái và con rể sẽ đem lễ về thăm nhà ngoại để tỏ lòng biết ơn sinh thành của cha mẹ.
Món quà mang về thăm cha mẹ bên ngoại ít nhiều do từng nhà, nhưng không thể thiếu là 2 con vịt béo, vài cặp bánh gai hoặc bánh chuối và một chai rượu nhỏ. Đây cũng là nét văn hóa đặc sắc trong đời sống tinh thần của đồng bào Tày, Nùng.
Với bà Hoàng Thị Bái (91 tuổi), ở xã Mai Pha, TP Lạng Sơn, những ngày Pây Tái thời thơ ấu như chỉ vừa mới đây. Đó là không khí rộn ràng của đám trẻ ra đứng gốc đa đầu làng “để đếm người, đếm xe” trở về ăn rằm tháng Bảy, là hình ảnh cha mẹ bồng con trên vai, tay xách nách mang về lễ ngoại, là hình ảnh bà con thôn xóm mang từng chiếc bánh gai thơm nức đem biếu tặng cho những anh lính Bộ đội thời kì đất nước còn chiến tranh…
Bà Bái kể: “Vào rằm tháng 7 thì người dân tộc Tày làm bánh gai để cúng vào ngày 14, con cháu đi làm xa đến ngày ấy thì cũng về để cùng ăn bữa cơm gia đình. Những ngày này thì mọi người chỉ mong cầu cho bố mẹ khỏe, được thấy con cháu quây quần thì đã là điều tuyệt vời nhất rồi. Năm nào nhà tôi mọi người buổi trưa đều ở nhà để cùng ăn cơm, vui lắm. Các con các cháu về, đó thực sự là điều thiêng liêng nhất".
Dù ở quê hay làm ăn xa trên những vùng đất mới, đồng bào Tày, Nùng vẫn giữ tục tự giã bánh để cúng tổ tiên, biếu cha mẹ và cho gia đình tưởng thức.
Chẳng ai biết Tết "Pây tái” có từ bao giờ, chỉ biết rằng phong tục đặc sắc này được lưu truyền qua nhiều thế hệ và vẫn đang được đồng bào dân tộc Tày, Nùng tại Lạng Sơn nói riêng và cộng đồng Tày, Nùng Việt Nam lưu giữ cho đến tận ngày hôm nay.
Cứ đến ngày 13/7 âm lịch, bà Lộc Bích Kiệm dân tộc Tày, trú tại thành phố Lạng Sơn lại cùng gia đình của mình tạm gác công việc còn đang dở dang, để cùng nhau gói những chiếc bánh gai, tiếng Tày còn gọi là “Pẻng tải”. Đây là món bánh quen thuộc không thể thiếu trên mâm cúng gia tiên của người Tày - Nùng ở Lạng Sơn vào dịp rằm tháng Bảy. Bánh có vị ngọt sắc của đường, vị dẻo thơm của nếp và lá gai, vị bùi của nhân đậu, ăn không ngấy. Bánh gai có thể để nhiều ngày mà không sợ mốc. Món bánh đặc trưng này đã tạo nên nét văn hóa riêng có và đặc sắc của đồng bào Tày, Nùng.
Từ bao đời nay, người Tày, Nùng vẫn gìn giữ phong tục "Pây tái" dịp rằm tháng Bảy với những giá trị nhân văn sâu sắc.