Cách Hà Nội hơn 20km, trên đường đi Bắc Ninh, có tấm biển lớn chỉ đường về chùa Tiêu, thuộc xã Tương Giang (Từ Sơn, Bắc Ninh).
Giữa cánh đồng mênh mông trồi lên một quả núi nhỏ xanh um cây cối. Đứng từ xa trông rõ pho tượng thiền sư màu trắng ngồi trên đỉnh núi. Đó chính là thiền sư Vạn Hạnh, nhân vật nổi tiếng lịch sử gắn với vua Lý Công Uẩn. Hướng pho tượng nhìn về Thăng Long.
Xưa kia, nơi đây phong cảnh sơn thủy hữu tình, chứ không nhà cửa phố xá như khung cửi bây giờ. Dòng Tương Giang là tên gọi con sông đẹp, cũng là tên xã bây giờ, uốn lượn dưới chân Tiêu Sơn, nay đã rời xa, biến thành bờ xôi ruộng mật, ao hồ, xóm làng trù phú.
Tiêu Sơn quanh năm rất đông du khách, nhang khói ngát cửa thiền. Những chiếc xe khách cỡ lớn chở phật tử từ mãi miền Nam xa xôi viếng thăm.
Tôi lang thang một vòng quanh chùa, đi dưới những hàng cây, ngắm những am tháp rêu phong, cổ kính. Thật đúng là: “Chim sáo cây rừng kêu ẩn sớm/ Chùa Tiêu bóng tháp khểnh nằm trưa” (Tiêu Sơn hoài cổ thi).
Ngôi chùa này vốn có tên Thiên Tâm, có mặt chốn này từ thời Tiền Lê, là nơi thiền sư Vạn Hạnh tu thiền, giảng đạo và dạy dỗ vị vua đầy huyền thoại Lý Công Uẩn. Phía xa xa trước mắt, là ngôi đền Đô, còn gọi là đền Lý Bát Đế, thờ 8 vụ vua triều Lý.
Có thể nói, ngôi chùa này gắn với một vị thiền sư còn nhiều bí ẩn, có công dựng nên nhà Lý, tạo ra một triều đại rực rỡ trong lịch sử Việt Nam. Ấy thế nhưng, du khách đến chùa, lại không thể không chiêm bái một vị thiền sư từng trụ trì ở ngôi chùa này, ở cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, đó là thiền sư Như Trí, người đã để lại nhục thân bất hoại trọn 300 năm.
Du khách lặng lẽ khấn vái pho tượng nhục thân thiền sư Như Trí với lòng thành kính sâu sắc. Thiền sư Như Trí choàng tấm áo vàng, đôi mắt khép hờ, khuôn mặt phúc hậu, ngồi kiết già trong tủ kính.
Ni sư Đàm Chính.
Trụ trì chùa, ni sư Đàm Chính ngồi vỉa hè trước nhà tổ, quây quanh là mấy chục phật tử phương xa, trò chuyện rôm rả. Bà là ni sư kỳ lạ, đã gần 90 tuổi, có 80 năm gắn bó với ngôi chùa này. Bà cụ ngồi nói chuyện với du khách cả tiếng đồng hồ, toàn bằng thơ. Những lời thơ vừa bay bổng, vừa di dỏm, khiến mọi người đều hào hứng nghe, chốc chốc lại cười nghiêng ngả.
Ni sư Đàm Chính kể: “Ngày xưa, khắp ngọn núi Tiêu cây cỏ rậm rạp, rắn rết bò lổm ngổm đầy núi, nên chẳng ai dám vào khu vực có mộ tháp, nơi đặt xương cốt của các hòa thượng.
Hồi mới về chùa, có năm mưa gió liên miên, cây cỏ rậm rạp, mọc trùm kín các mộ tháp, nên nhà chùa đã bắc thang trèo lên các mộ tháp để dọn cỏ. Như duyên trời, khi nhà chùa dọn cỏ ở tháp Viên Tuệ, thì một viên gạch rơi ra.
Nhà chùa cầm viên gạch ghép lại chỗ cũ, thì phát hiện thấy dòng chữ in trên viên gạch: Hòa thượng Như Trí, viên tịch năm 1723 (Bảo Thái năm thứ tư triều Lê Dục Tông). Sau này, tìm hiểu các tài liệu, thấy tên sư Như Trí đứng thứ 15 trong danh sách các vị hòa thượng đã trụ trì chùa Tiêu, vẫn được chùa cúng thỉnh”.
Qua khe hở do viên gạch rơi ra, ni sư Đàm Chính ghé mắt nhìn vào và giật mình suýt ngã khi thấy rõ ràng một người đang ngồi kiết già trong tháp. Hoảng quá, ni sư Đàm Chính cầm viên gạch bịt kín lại và chôn chặt chuyện này trong lòng, không kể với bất kỳ ai.
Theo các tài liệu còn lưu lại ở chùa, thiền sư Như Trí là đệ tử nối pháp của thiền sư Chân Nguyên. Thiền sư Như Trí đã từng khắc in lại bộ Thiền Uyển Tập Anh, là bộ sách có giá trị đặc biệt không những về lịch sử Phật giáo mà còn là một tác phẩm truyền kỳ có giá trị về văn học, triết học và văn hóa dân gian.
Thiền sư Như Trí cùng người thầy Chân Nguyên của mình tiếp nối tinh thần phục hưng dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử. Theo các tài liệu của thiền phái Trúc Lâm, sau khi mãn duyên độ sinh, ngài an nhiên trước sinh tử, nhập thất kiết già và để lại nhục thân bất hoại.
Nhục thân thiền sư Như Trí lúc mới phát hiện trong tháp mộ.
Theo ni sư Đàm Chính, nếu không có sự kiện một người chăn trâu mò lên tháp tìm của quý, chọc thủng mắt pho tượng thiền sư Như Trí, thì ni sư quyết đem bí mật về pho tượng kia xuống suối vàng.
Năm ấy, một người đàn ông trong làng, khi thả trâu trên núi Tiêu, đã mò lên tháp Viên Tuệ với ý định tìm… vàng bạc. Gỡ mấy viên gạch ra, ông này nhìn thấy một pho tượng giống hệt một người còm nhom đang ngồi trong tháp. Do tò mò, ông ta đã kiếm một cây gậy chọc thử vào pho tượng. Kết quả, ông ta chọc thủng một mắt vị thiền sư đã an tọa gần 300 năm trong tháp gạch rêu phong.
Sau khi người đàn ông này gây ra chuyện đó, tự dưng ông ta bị bệnh trọng, thế là lời đồn thổi về một nhà sư chết ngồi trong tháp rất linh thiêng lan truyền khắp xóm.
Biết không thể giấu kín chuyện này mãi, ni sư Đàm Chính đã báo cáo với Hòa thượng Thích Thanh Từ - Trụ trì Thiền viện Trúc Lâm ở Đà Lạt.
Chiêm bái nhục thân thiền sư Như Trí trong nhà tổ.
PGS. TS Nguyễn Lân Cường kể, hồi đang tu bổ nhục thân Vũ Khắc Minh và Vũ Khắc Trường ở chùa Đậu, một tỳ kheo của Thiền viện Trúc Lâm đã đến xem và có ý yêu cầu ông tu bổ giúp một nhục thân nữa, tuy nhiên, gặng hỏi mãi mà vị tỳ kheo kia nhất quyết không nói đó là nhục thân nào, ở chùa nào.
Đến tận năm 2004, sau khi viết xong dự án “Tu bổ và bảo quản thiền sư Như Trí ở chùa Tiêu Sơn” và được phê duyệt, nhà khảo cổ Nguyễn Lân Cường mới có điều kiện tiếp cận với nhục thể vị thiền sư kỳ lạ này.
Hầu hết thông tin từ pho tượng nhục thân của thiền sư Như Trí cung cấp cho TS. Nguyễn Lân Cường, cũng giống như nhục thân hai vị thiền sư chùa Đậu. Thiền sư Như Trí cũng tịch trong tư thế ngồi thiền và được các đệ tử phết bên ngoài bằng một lớp bồi gồm đất tổ mối, sơn ta, mùn cưa…
Điều khác biệt là trong lớp bồi không có thếp vàng, thếp bạc. Nhưng trong lớp bồi lại có những miếng đồng mỏng, có tác dụng đỡ cho nhục thân ngài qua nhiều năm không bị gục xuống.
Nhục thân thiền sư Như Trí sau khi phục dựng.
Điều vô cùng ngạc nhiên với TS. Nguyễn Lân Cường khi tu bổ pho tượng táng này, đó là ông đã phát hiện ra một khối hợp chất bằng quả bưởi nằm trong bụng thiền sư Như Trí.
Ông Cường khẳng định: “Tượng được phủ kín bằng lớp bồi, phía dưới lại có đáy gốm hình tòa sen, do đó, khối vật chất này không thể lọt vào ổ bụng được”.
Tin chắc khối vật chất này chính là nội tạng của thiền sư Như Trí, song ông Cường và các nhà khoa học vẫn lấy mẫu chuyển đến Viện Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia để phân tích.
Đúng như dự đoán, kết quả phân tích hóa học cho thấy, hợp chất lấy từ bụng thiền sư Như Trí chính là các chất còn lại của phần phủ tạng.
Từ kết quả này, TS. Nguyễn Lân Cường suy luận rằng, trong bụng hai vị thiền sư chùa Đậu cũng có khối hợp chất còn lại của nội tạng mà máy chụp X-quang không phát hiện được.
Theo lời TS. Nguyễn Lân Cường, khi mở am tháp, ông thật đau lòng khi chứng kiến thiền sư Như Trí ngồi thiền trong môi trường ẩm mốc. Toàn bộ nhục thân của ngài đã bị tỷ tỷ vi khuẩn xâm nhập phá hoại, thậm chí, rất nhiều loại côn trùng, bò sát đẻ trứng quanh ngài.
Nhục thân thiền sư Như Trí đặt trong lồng kính chân không.
Với sự xâm hại nghiêm trọng của thời tiết, vi khuẩn, côn trùng hàng mấy trăm năm, lẽ ra toàn thể nhục thân của ngài đã phải về với cát bụi, thế nhưng, vì sao ngài vẫn còn nguyên vẹn, thậm chí cả khối vật chất của phủ tạng cũng vẫn còn nguyên vẹn? Câu hỏi này chưa có lời giải đáp.
Việc tu bổ pho tượng táng nhục thân thiền sư Như Trí đã hoàn thành từ năm 2004. Thiền sư đã trở lại dáng vẻ gần như ban đầu và tiếp tục ngồi kiết già trong nhà thờ Tổ với sự bảo quản vô cùng kỹ lưỡng của khoa học hiện đại.
Nếu không có sự biến gì xảy ra, nhục thân của thiền sư Như Trí có lẽ sẽ nằm ngoài quy luật cát bụi. Những bí ẩn bao quanh ngài cũng sẽ tồn tại bất tử như xá lợi toàn thân bất hoại của ngài vậy.
Còn tiếp…
