Xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường để cứu lấy con người và thiên nhiên

Thứ hai - 22/03/2021 16:50

Nếu môi trường là thiên nhiên thứ nhất của con người thì “thiên nhiên thứ 2” của con người chính là văn hóa. Không có văn hóa thì sẽ không có con người mà chỉ có “loài người” và không hình thành nên xã hội.

Xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường để cứu lấy con người và thiên nhiên

Những thách thức môi trường hiện hữu
Trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay, khi cả nước đang tích cực thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước cũng là lúc chúng ta đang sử dụng nhiều nguồn lực tài nguyên nhất và gây ra nhiều tác động đáng kể cho môi trường.

Ví dụ: việc khai thác, sử dụng nước chưa hợp lý đã dẫn đến tình trạng suy giảm chất lượng, số lượng nguồn nước mặt, nước ngầm. Các dòng sông đã bị “bứt tử” ngày càng nhiều và nhanh chóng vì sự không quan tâm, kém nhận thức do hoạt động xả thải của con người, nhất là xả nước thải công nghiệp chưa qua xử lý. Tình trạng sụt lún và xâm nhập mặn nguồn nước ngầm xảy ra ở nhiều nơi. Rác thải sinh ra từ hoạt động sản xuất, sinh hoạt của con người ngày một tăng. Phần lớn rác tại các khu đô thị đã được thu gom và xử lý. Phần rác thải còn lại nếu không được thu gom sẽ đi vào đất, nước gây ô nhiễm môi trường chung; và dần dần tranh giành không gian sống với con người. Vì diện tích đất trên thế giới là cố định trong khi dân số là một hàm số tăng không ngừng.

Thực trạng hiện nay cho thấy công tác bảo vệ môi trường đang đứng trước nhiều thách thức đáng quan tâm như:

+ Thách thức giữa yêu cầu bảo vệ môi trường với lợi ích kinh tế trước mắt trong đầu tư phát triển;

+ Thách thức giữa tổ chức và năng lực quản lý môi trường còn nhiều bất cập trước những đòi hỏi phải nhanh chóng đưa công tác quản lý môi trường vào nền nếp; thách thức giữa cơ sở hạ tầng, kỹ thuật bảo vệ môi trường lạc hậu với khối lượng chất thải đang ngày càng tăng lên;

+ Thách thức giữa nhu cầu ngày càng cao về nguồn vốn cho bảo vệ môi trường với khả năng có hạn của ngân sách Nhà nước và sự đầu tư của doanh nghiệp và người dân cho công tác bảo vệ môi trường còn ở mức rất thấp….

Vai trò của văn hóa bảo vệ môi trường trong chiến lược bảo vệ môi trường sống của con người
Để giải quyết các thách thức về môi trường hiện nay cần có nhiều giải pháp kết hợp thực hiện: ngoài việc nâng cao vai trò quản lý nhà nước, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, nghiên cứu phát triển các công nghệ sạch- thân thiện môi trường trong sản xuất và xử lý chất thải thì cần có sự quan tâm, tích cực thực hiện của cộng đồng. Để làm được điều đó cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, các hình thức giáo dục để xây dựng nên một nét mới trong công tác bảo vệ môi trường, đó là văn hóa trong bảo vệ môi trường. Nếu môi trường là thiên nhiên thứ nhất của con người thì “thiên nhiên thứ 2” của con người chính là văn hóa. Không có văn hóa thì sẽ không có con người mà chỉ có “loài người” và không hình thành nên xã hội. Trong bảo vệ môi trường cũng vậy, nếu không có văn hóa thì sẽ không thể nào xây dựng nên một môi trường phát triển bền vững.

Với vai trò của văn hóa là hướng con người tới cái Chân – Thiện – Mỹ, do đó trong chiến lược bảo vệ môi trường chung của quốc gia hay các kế hoạch bảo vệ môi trường tại địa phương, phải làm sao thực hiện tốt và phát huy được vai trò của văn hóa. Đó chính là mục tiêu mà cũng là giải pháp hữu hiệu nhất, lâu dài nhất trong sự nghiệp bảo vệ môi trường. Điều này thể hiện rõ tại Điều 5 Luật Bảo vệ môi trường 2014 quy định về chính sách môi trường: “Tuyên truyền, giáo dục kết hợp với biện pháp hành chính, kinh tế và biện pháp khác để xây dựng kỷ cương và văn hóa bảo vệ môi trường”.

Trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước hiện nay, văn hóa được xác định là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực của sự phát triển. Nếu trong xã hội, văn hóa điều chỉnh hành vi của con người, giúp con người sống và cư xử tốt đẹp theo đúng cái bản sắc của dân tộc, hướng con người đến cái đúng - tốt - đẹp thì trong lĩnh vực môi trường, văn hóa hướng con người có nhận thức hơn về vai trò, trách nhiệm của chính bản thân mỗi người trong sự nghiệp bảo vệ môi trường. Văn hóa sẽ biến sự nhận thức của mỗi người trở thành ý thức của cá nhân và hành động bảo vệ môi trường khi ấy không còn là trách nhiệm, nghĩa vụ nữa mà đã trở thành sự ý thức tự giác theo bản năng của mỗi người

Một đứa trẻ khi sinh ra đời thì chưa có ý thức bảo vệ môi trường. Nhưng qua sự nuôi dưỡng, giáo dục trong một nền văn hóa tốt sẽ hình thành nên ý thức tự giác về bảo vệ môi trường. Nếu từ bé, đứa trẻ được giáo dục phải quý trọng nguồn nước, vì không có nước thì sẽ không duy trì được sự sống; và không có không khí thì con người không thể sinh tồn thì nó sẽ hiểu và ý thức trong việc giữ gìn nguồn nước và bầu không khí xung quanh. Sự giáo dục này sẽ đi theo sự trưởng thành, lớn lên của đứa trẻ và hình thành nên nhân cách của con người khi đối xử với thiên nhiên. Đây là một điều rất quan trọng trong việc giáo dục, xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường.

Để xây dựng nền văn hóa bảo vệ môi trường, chúng ta cần làm gì?
Để phát huy vai trò của văn hóa trong bảo vệ môi trường thì trước hết phải xây dựng văn hóa ứng xử thân thiện với môi trường trên cơ sở đổi mới tư duy, cách làm, hành vi ứng xử, ý thức trách nhiệm với thiên nhiên, môi trường trong xã hội và của mỗi người dân.

Muốn vậy cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao hiểu biết, xây dựng các chuẩn mực, hình thành ý thức, lối nghĩ, cách làm, hành vi ứng xử thân thiện với thiên nhiên, môi trường. Các giải pháp bảo vệ môi trường cần tạo bước chuyển biến mạnh mẽ từ nhận thức sang hành động cụ thể. Trong đánh giá phát triển, cần lấy chỉ số đầu tư cho môi trường, hoạt động bảo vệ môi trường, kết quả bảo vệ môi trường cụ thể để đánh giá.

Theo xu hướng chung hiện nay, muốn tồn tại lâu dài thì phải phát triển bền vững về mọi mặt, trong đó quan trọng là phải bền vững về môi trường.

Hiện nay cả nước đang nổ lực phát triển để Việt Nam hòa nhập được vào nền kinh tế quốc tế. Đây cũng là lúc chúng ta có nhiều cơ hội và thách thức hơn trong sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, và bảo vệ môi trường. Do đó, làm sao để Việt Nam có đủ sức, đủ tầm để hội nhập quốc tế, phát triển theo hướng bền vững thì nhiệm vụ được đặt ra hết sức nặng nề. Đó chính là nhiệm vụ của toàn hệ thống chính trị, toàn Đảng và toàn dân. Và muốn thực hiện được 3 nội dung trọng tâm về phát triển bền vững thì chúng ta phải xây dựng, phát huy yếu tố con người, phát huy hết tiềm lực sáng tạo và ý thức trách nhiệm.

Mỗi một đứa trẻ sinh ra, chúng đơn giản như một trang giấy trắng và chúng ta là người vẽ nên những nét vẽ đầu tiên trên trang giấy ấy. Vậy, vì sao chúng ta không vẽ những nét vẽ đẹp, đầy màu xanh và hi vọng? Muốn làm điều đó thì chính bản thân chúng ta phải gương mẫu, làm trước để tạo hình mẫu cho con cháu học hỏi, làm theo. Đó chính là vai trò, trách nhiệm của tất cả chúng ta hiện nay, nhất là trong sự nghiệp giáo dục, hình thành ý thức bảo vệ môi trường.

Do đó, để xây dựng nên văn hóa bảo vệ môi trường, hãy bắt đầu bằng việc giáo dục, dạy bảo đứa trẻ những điều cơ bản nhất về ý thức bảo vệ môi trường như bỏ rác vào sọt rác, không bẻ cây xanh...

Những việc làm đơn giản nhưng góp phần rất quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng văn hóa bảo vệ môi trường mà Đảng và Nhà nước ta đã đặt ra. Hãy bắt đầu điều đó ngay từ hôm nay tại chính gia đình mình, và các cơ sở giáo dục.

Vì sao lại như vậy, bởi vì Môi trường sống là tương lai của nòi giống Việt Nam.

Theo Moitruong.com.vn