DN Phạm Ngọc Quang: Đạo Phật giúp cảm nhận được hạnh phúc đích thực

“Mẹ ơi sống để làm gì?”

Anh Quang sinh năm 1971, xuất thân trong một gia đình có truyền thống kinh doanh. Từ bé, anh Quang được bố mẹ chăm sóc chu đáo và rất chú trọng vào việc học của con. Anh là học sinh chuyên toán trong suốt thời học sinh và học tại toàn những trường nổi tiếng ở Hà Nội như Thăng Long (cấp I), Trưng Vương (cấp II), Hà Nội-Amxtecdam (cấp III) và tất nhiên thầy cô dạy anh cũng đều là những giáo viên giỏi thời đó.

Việc đỗ đại học điểm cao đi nước ngoài đối với anh cũng là việc... đương nhiên. Năm 1989, anh sang Hungaryhọc Khoa Điện tử - Viễn thông của Đại học Bách khoa Budapest.

Cuộc sống mới ở một đất nước xa lạ đối với những cô bé, cậu bé được chăm sóc “tận răng”, không dễ dàng. Sự thiếu thốn về tình cảm, cú shock về văn hóa, về ngôn ngữ... đều là những trải nghiệm mới mẻ và gây stress không nhỏ lên những thanh niên mới lớn. Đó là chưa kể đến sự choáng ngợp trước một tự do... vô cùng tận, đến mức đờ đẫn vì không biết phải làm gì với nó.

Các bạn thử tưởng tượng một cuộc sống đối lập hoàn toàn khi còn ở Việt Nammới hình dung được sự choáng ngợp đó. Khi ở nhà, trước một hành động nào của anh Quang đều được bắt đầu bằng một câu mệnh lệnh hay nhẹ hơn là nhắc nhở của bố mẹ: Con chuẩn bị đi học đi; Con ơi đến giờ ăn trưa rồi; Không được đọc truyện nữa, phải tập trung học bài, sắp thi rồi; Đến giờ đi ngủ rồi; ... Hơn nữa, cuộc sống của một học sinh chuyên toán trong những năm đó thực sự là một hành trình đơn điệu, một sự sắp đặt sẵn, một sự chuyển dịch từ buổi học này sang buổi học khác, từ kỳ thi này sang kỳ thi khác, gần như không hề có nghỉ hè. Tự do duy nhất của họ là được sử dụng tư duy của mình như một trò chơi. Và đồ chơi của tư duy là mấy bài toán đố.

Một chú “robot” “ngố” được thả ra trong một thế giới tự do như Hungary(không khác gì phương Tây, khác nhiều so với môi trường Liên Xô cũ), hiển nhiên là một trải nghiệm không dễ dàng. Thực tế, có một số bạn không biết phản ứng thế nào trước cuộc sống mới, đã vùi đầu vào game và TV, một số khác lao vào các cuộc chơi thâu đêm với các sinh viên nước ngoài, chuyện học hành bị bê trễ là chuyện đương nhiên. Khá nhiều học sinh Việt Nam sang du học ở Đông Âu thời gian đó bỏ học nửa chừng.

Phản ứng trước stress của anh Quang, diễn ra một cách rất bản năng. Anh “chui” vào nơi quen thuộc nhất và tìm chỗ nương tựa chính trong tư duy của mình. Bây giờ, ngẫm lại thấy đây thực ra là giải pháp tích cực so với nhiều bạn bè cùng hoàn cảnh. Lần đầu tiên trong đời, câu hỏi: Sống để làm gì? xuất hiện trong đầu anh. Anh truyền trăn trở của mình sang một người bạn cùng phòng và nhân một dịp... thuận lợi, chiếc máy điện thoại đút xu trong ký túc xá bị hỏng, sinh viên có thể gọi ra nước ngoài thả phanh, bạn anh đã gọi điện về Việt Nam, hỏi mẹ: Mẹ ơi, sống để làm gì? Bà mẹ là một giáo viên cấp III, ngớ người ra một lúc không thể trả lời được, buột miệng: sống để làm việc chứ để làm gì?

Từ câu trả lời của mẹ bạn, anh Quang ngẫm ra một điều, thế hệ đi trước, đã bỏ sót một điều thực sự quan trọng là chưa truyền lại cho thế hệ sau: Cách sống.

Anh Quang cũng đi tìm câu trả lời ở nhiều người đáng tuổi cha chú khác, những người đang làm luận án tiến sĩ, tiến sĩ khoa học nhưng họ đều không thể đưa ra cho anh câu trả lời thỏa đáng.

Để giải quyết những vấn đề của cuộc sống như tiền, học hành, tình yêu và không thỏa mãn với những giải pháp tạm thời, từ trong vô thức anh Quang bắt đầu hành trình tự khám phá. Vượt qua nhiều trắc trở gian nan gần 20, tới nay anh Quang sẵn sàng chia sẻ những trải nhiệm của mình.

Học, mưu sinh, trăn trở về cuộc sống

Cuộc sống mấy năm ở xứ người của anh Quang diễn ra theo một hành trình tuần tự. Những ngày trong tuần đi học, thứ Bẩy và Chủ Nhật đánh xe đến các chợ tỉnh xa bán hàng quần áo của Việt Nam, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ nhập sang. Việc buôn bán thời đó của các du học sinh là một trào lưu gần như không thể cưỡng lại được.

Dù vướng bận vào việc mưu sinh nhưng anh Quang vẫn duy trì được ở mức học khá và kiếm được những khoản tiền không nhỏ để mua tới... 3 cái xe ôtô. Anh lần đầu tiên cảm nhận được sự sung sướng, tự do và tự hào từ chính những đồng tiền mà mình kiếm được.

Trong những thời gian rỗi, anh Quang vẫn không ngừng suy tư về cuộc sống. Không tìm được lời giải đáp từ những thế hệ đi trước, anh Quang bắt đầu nghiên cứu về phân tâm học và kinh dịch. Kiến thức thu nhận được không những không giúp anh trả lời được câu hỏi của mình mà ngược lại “giúp” anh phát hiện ra rằng: con người có quá nhiều vấn đề với những định kiến, mặc cảm, với cái ngã... của chính bản thân mình.

Bằng sự quan sát, anh Quang nhận thấy những người xung quanh sống vì ba thứ: tiền, danh vọng hoặc quyền lực. Anh cố thử nhập vai vào 3 loại người đó và loại nào cũng thấy không ổn.

Mình có hỏi: Quang làm thế nào để có thể nhập vai thử nghiệm được? Và nhận được câu trả lời: Có gì đâu, nếu là vai vì tiền thì cứ hùng hục đi kiếm càng nhiều tiền càng tốt, nhưng chỉ được vài tuần là thấy không ổn và dừng lại. Điều duy nhất sung sướng mà vai diễn này đem lại là có tiền gửi về cho bố mẹ.

Trong khi đó, danh sách những thắc mắc ngày càng dài hơn, sau mục đích cuộc sống là đến hạnh phúc là gì, thiện-ác là gì, chiến tranh-hòa bình là gì, tại sao phải sống tốt? Tại sao thiện lại thắng ác...

Sau khi tốt nghiệp đại học vào năm 1995, anh Quang có một quyết định trái với những suy nghĩ thông thường của cộng đồng người Việt ở Hungary những năm đó - quyết định về nước.

Việc kiếm tiền ở Hungary những năm đó còn tương đối dễ dàng. Cách thông thường nhất và dễ nhất để kiếm tiền là đi chợ. Tức là bạn mua hàng và đi bán ở các chợ của Hungary. Rất nhiều người Việt Nam đã kiếm được nhiều tiền bằng cách đó. Cuộc sống của phần lớn người Việt quanh quẩn trong vòng quay bán và mua. Cả năm chỉ có khoảng thời gian được nghỉ ngơi duy nhất là từ Noel cho đến hết Tết dương lịch. Đó là những ngày chợ không họp. Tiền có, nhưng cuộc sống tinh thần rất nghèo nàn, con người không được sống trong một xã hội thật sự, mà chỉ trong một góc méo mó của cuộc sống. Sống tiếp tục ở đây, anh mãi mãi chỉ là một công dân hạng 2.

Sẵn có những trăn trở về cuộc sống, muốn được sống đúng với những sở trường của mình, cộng với sự ảnh hưởng của kinh dịch phân tích về sự phát triển của nền kinh tế châu Á và sự đi xuống của châu Âu trong thời gian tới, anh Quang đã về nước trong sự ngỡ ngàng của mọi người. Cả một năm trước khi về Việt Nam, anh chỉ làm hai việc là giải quyết... hàng tồn và đi du lịch.

Tóm lại, quãng thời gian 7 năm ở bên Hungary của anh Quang là quãng thời gian tìm hiểu cuộc sống bằng phương pháp khoa học. Đối với bất kỳ vấn đề nào anh Quang cũng đem ra phân tích mổ xẻ, dùng các phương pháp khác nhau để tiếp cận, tìm cách để đo lường... và kết quả là thắc mắc vẫn còn đó mà đầu thì đau.

Về Việt Nam để tiếp tục cuộc hành trình tìm ý nghĩa cuộc sống

Khi về đến Việt Nam, anh đi làm cho một số công ty nước ngoài với mức lương không hề tồi. Trong quá trình làm việc, anh không ngừng tìm hiểu cuộc sống theo cách của mình. Anh cảm nhận thấy, có thể do nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan, đa phần người Việt Nam sống như... cỏ dại. Có thể “cỏ dại” theo hướng bất chấp, phá bỏ mọi luật lệ để giải quyết những vấn đề trước mắt, nhưng phá bỏ xong, bước tiếp theo phải làm gì, họ không hề biết, hoặc không cần biết. Loại người thứ hai, không có chính kiến, sống theo người khác, những con người không có bộ mặt riêng của mình. Cả hai loại người này đều không phải là hình mẫu mà anh muốn hướng tới.

Khát khao tìm hiểu cuộc sống đã thôi thúc anh phải dấn thân. Với suy nghĩ, muốn tìm hiểu rõ bản chất của người Việt Nam, phải được sống trong chính cái nôi đã nuôi dưỡng và nhào nặn nên con người Việt Nam, năm 2000, anh đã quyết định vào làm cho một cơ quan của nhà nước. Anh tham gia vào dự án online banking của Ngân hàng Tiết kiệm Nhà nước trực thuộc VNPT.

Trong suốt quá trình 5 năm làm việc tại đây, anh nhận thấy rõ sự khác biệt trong tư duy của người Việt và của người châu Âu. Người phương Tây sống lý trí, tuân thủ theo một hệ giá trị tự đặt ra cho mình, có mục đích rõ ràng. Khi giải quyết vấn đề bao giờ họ cũng đặt ra bài toán tổng thể. Vậy nên, khi vấn đề được giải quyết, mọi việc liên quan đều chạy trơn tru, không có mâu thuẫn. Người Việt Nam, sống rất cảm tính, bao giờ cũng giải quyết các sự việc trong một tình huống cụ thể nào đó. Và hệ lụy là các trục trặc sẽ xảy ra thường xuyên. Chỉ vì vấn đề mới chỉ được giải quyết trong tình huống cụ thể này, khi vượt ra khỏi biên giới đó thì... chưa được tính đến.

Đặc biệt, đối người Việt Nam, hệ giá trị của họ rất “linh hoạt”, khi sống ở môi trường này thì họ thế này, khi sang môi trường khác họ có thể trở thành một con người hoàn toàn khác. Mình phì cười hỏi, thế có phải thói đạo đức giả không? Anh Quang trả lời: không dám khẳng định, chỉ nêu lên hiện tượng.

Công cuộc tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống của anh Quang đi vào bế tắc. Anh vỡ ra nhiều điều, nhưng hoàn toàn không thể trả lời được nỗi day rứt của bản thân về việc thực chất mình sống để làm gì?

Bước ngoặt về nhận thức xảy ra sau khi anh Quang đọc cuốn khoa học luận, môn khoa học nghiên cứu về chính bản thân khoa học. Anh ngộ ra một điều, bản chất của khoa học là sự phản biện. Khoa học mang lại sự hiểu biết chứ không phải bình an. Công cụ mà người phương Tây dùng để phản biện là tư duy. Tư duy phản biện là quá trình liên tục đặt ra câu hỏi và trả lời để tìm chân lý... gần đúng với tự nhiên. Trong khi cuộc sống chính là tự nhiên. Vậy có gì ở đây không ổn giữa vấn đề anh đã đặt ra và phương pháp anh đang sử dụng để tìm lời giải đáp. Hơn nữa, khi óc liên tục phản biện, thì tâm hồn không thể bình an.

Vậy là, câu trả lời chưa có, lại xuất hiện thêm một câu hỏi khác, phải dùng cách nào để tiếp cận được với câu trả lời về mục đích của cuộc sống?

Tiếp cận thế giới bằng niềm tin

Khi đó, một sự kiện hoàn toàn tình cờ đã đưa chân anh Quang đến với những buổi giảng đạo trong nhà Thờ. Anh phát hiện ra một thế giới hoàn toàn mới, với những con người cũng hoàn toàn mới mẻ.

Những con chiên theo đạo thiên chúa có đức tin. Họ không cần tìm hiểu, phân tích,... không hành động theo điều mà lý trí bảo là đúng, mà hành động theo niềm tin. Những bài phát biểu của những con chiên, nhờ ánh sáng của niềm tin, còn thuyết phục hơn cả những bài giảng của các giáo sư. Lần đầu tiên anh Quang hiểu thế nào là một lời nói có năng quyền.

Anh bắt đầu cảm nhận được một phương pháp tiếp cận mới với thế giới bên ngoài. Con có thể tìm thấy sự bình an trong chính niềm tin của mình. Tuy nhiên, đạo Thiên chúa có nhiều điểm mà anh thấy không hợp lý. Mặc dù, nhờ nó anh hiểu sâu sắc về niềm tin cũng như các quyền năng của nó, nhưng cách thức để có được niềm tin theo như chúa dạy là cứ... tin ở tôi đi, có điều gì phi lý. Niềm tin phải xuất phát từ sâu thẳm bên trong mỗi cá nhân con người chứ không phải đến từ bên ngoài.

Khi con người trở về với cội nguồn, mọi vấn đề được giải đáp

Cuối cùng cơ duyên đã cho anh Quang đến với thiền và đạo Phật. Trước đây, anh có định kiến rằng, đạo Phật là một đạo yếm thế, diệt dục và trốn tránh trách nhiệm trước cuộc sống. Nhưng khi thực sự nghiên cứu đạo Phật anh đã phát hiện ra những điều ngược lại.

Anh Quang đến với thiền. Trong giai đoạn đầu của thiền, anh cảm thấy mình khác đi từng ngày. Anh cảm thấy mình có thể nhận thức được thế giới bằng một cách hoàn toàn mới mẻ và trực tiếp, không nhất thiết phải thông qua tư duy.

Trong một lần ngồi thiền, anh Quang ngộ ra một điều đơn giản, mục đích của cuộc sống - điều bấy lâu nay đi tìm - thực sự không tồn tại. Tất cả những điều anh trăn trở bấy lâu nay là do bị rơi vào cái bẫy của tư duy. Lần đầu tiên anh ý thức rõ, tư duy chỉ là một phần của con người anh, chứ không phải là chính bản thân anh. Câu triết lý của Descartes "Tôi tư duy là tôi tồn tại" là phiến diện. Không có nó, cuộc sống vẫn tự vận hành theo theo một con đường đúng đắn nhất.

Nghiên cứu thêm đạo Phật, kết hợp với ngồi thiền, anh Quang còn ngộ ra thêm nhiều điều nữa. Anh cảm nhận được hạnh phúc đích thực, hạnh phúc đến từ bên trong không điều kiện. Thông thường, khi con người ta đạt được điều gì có, có thêm được điều gì đó thì xuất hiện một cảm giác được gọi là hạnh phúc. Đó là những hạnh phúc có điều kiện và ngắn ngủi. Sau khi thiền, anh có thể cảm nhận được một thứ hạnh phúc khác, một thứ hạnh phúc vô điều kiện đến từ bên trong, từ chính sự tồn tại và nó nhiều đến nỗi có thể ví như lạc vào một siêu thị hạnh phúc. Không cần có thêm điều gì, không cần đạt được điều gì, tập trung vào hiện tại, bạn sẽ cảm nhận được hạnh phúc. Ví dụ là khi tỉnh ngủ, thấy một ngày mới bắt đầu, thoáng nghe thấy tiếng chim hót, ánh mặt trời... là đã thấy hạnh phúc. Và còn rất nhiều khái niệm khác nữa mà anh Quang đã ngộ ra.

Anh Quang cảm nhận được, con người còn có một phương pháp tiếp cận cuộc sống khác rất bản năng, thông qua vô thức. Và nhờ có thiền con người có thể đánh thức và sử dụng được vô thức của mình.

Theo anh Quang, để bước đi được vững chãi, con người phải đứng trên hai chân. Dựa trên ý thức và vô thức. Ý thức đây chính là sự tư duy mà con người hiện đại đã quá quen thuộc. Có điều, con người đừng để tư duy dẫn dắt mình, mà phải biết làm chủ tư duy. Làm chủ ở đây có nghĩa là chỉ tư duy khi cần tư duy, chứ không nên nghĩ ngợi miên man chẳng để làm gì mà lại rất hại cho sức khỏe cũng như che lấp mất những ý nghĩ minh triết đến từ vô thức. Để tiếp cận thế giới nhờ vào vô thức, hãy thiền.

Mọi câu hỏi đã được trả lời, mọi thắc mắc đã được giải đáp và dự án online banking cũng kết thúc, anh Quang quyết định kết thúc công cuộc tìm hiểu cuộc sống của mình để bước vào một giai đoạn mới – giai đoạn dấn thân vào cuộc sống. Đó là năm 2005, đánh dấu mốc kết thúc hành trình15 năm đi tìm ý nghĩa cuộc sống của anh Quang.

Dấn thân bằng nghiệp doanh nhân

Anh Quang cho biết, tuy bản chất cuộc sống là không có mục đích, nhưng mỗi con người cần phải có một chỗ để tập trung năng lượng sống của mình. “Chỗ đó” phải phù hợp với năng lực bẩm sinh cũng như khả năng hiện tại của mình.

Anh đã chọn cho mình con đường đi là một doanh nhân với hai lý do: để đạt được sự tự do về tài chính; thứ 2 anh cho rằng đây là môi trường phải đối mặt với nhiều thử thách và cho con người nhiều cơ hội được trải nghiệm.

Giai đoạn đầu, sau khi rời khỏi môi trường nhà nước, anh Quang tham gia vào rất nhiều các hoạt động đầu tư. Anh đưa ra ý tưởng, đầu tư và kêu gọi cùng đầu tư và sau đó để... người khác làm. Phần lớn các dự án này đều lỗ hoặc đọng vốn. Duy chỉ có dự án đầu tư xây dựng resort An lạc trên diện tích 26ha tại Hòa Bình là đang phát triển tốt.

Rút kinh nghiệm, đầu năm 2010, anh Quang không chỉ là người đầu tư mà còn là người triển khai trực tiếp dự xây dựng mạng Tri thức thuế TANET. Đây là mạng chuyên sâu về thuế được phát triển bởi đội ngũ chuyên gia cao cấp về thuế và công nghệ thông tin. Anh Quang cho biết, TANET là viết tắt của Tax Agent Network – Mạng Đại lý thuế và có sứ mệnh trở thành công cụ không thể thiếu đối với những người tư vấn thuế.

Hiện tại, TANET đang phục vụ cho hơn 40 doanh nghiệp và hàng nghìn cá nhân, đem lại một nguồn thu không nhỏ, đủ để anh và gia đình sống một cuộc sống thoải mái về tài chính.

Mục tiêu trong tương lai, khách hàng của TANET sẽ là 400.000 doanh nghiệp và 10 triệu người Việt Nam. Theo anh Quang, đây là mục tiêu khả thi vì anh là người đi đầu ở Việt Nam trong lĩnh vực này, và nếu nhìn sang các nước phát triển để học tập thì có thể thấy những mạng chuyên sâu về thuế là rất cần thiết.

Nhưng doanh nhân chưa phải là đích đến cuối cùng của anh Quang. Với mong muốn sửa chữa khuyết điểm của thế hệ cha ông mình, trang bị cho mỗi thanh niên trong hành trang vào đời có được sự nhìn nhận sáng rõ về tương lai, anh sẽ mở một Trường Thiền và Kinh doanh tại khu resort An Lạc, với mục đích cung cấp cho thế hệ trẻ một thế giới quan đúng, một phương pháp hữu hiệu, để họ tạo dựng nên tương lai của mình theo cách của họ.

Và đó cũng là cách để những trăn trở của anh trong 20 năm qua không trôi đi một cách vô ích.

Kết luận

Con đường trở thành doanh nhân của anh Quang là con đường dài gần 20 năm với nhiều gập ghềnh; anh Quang đã cố gắng giải quyết những vấn đề cuộc sống qua nhiều phương pháp khoa học, niềm tin, thiền,… Tới nay, anh Quang hoàn toàn tin tưởng vào sự lựa chọn của mình.

Anh Quang muốn chia sẻ với mọi người, đặc biệt những bạn trẻ đang bắt đầu hành trình tìm kiếm hạnh phúc và thành công. Anh Quang tin rằng những trải nghiệm, những bài học phải trả bằng thời gian, công sức và tiền bạc sẽ giúp các bạn trẻ rất nhiều trong cuộc sống.

Anh Quang cho rằng: Trở thành doanh nhân là mục tiêu đáng quý và nên theo đuổi!